Afrika’da göç hareketleri artıyor: Küresel etkileri neler olacak?

Afrika kıtasında göç hareketleri, son yıllarda büyük bir ivme kazanarak uluslararası toplumun dikkatini çekmeye devam ediyor. Kıtadaki ekonomik sıkıntılar, siyasi istikrarsızlık, iklim değişikliği ve silahlı çatışmalar nedeniyle milyonlarca insan evlerini terk etmek zorunda kalıyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) verilerine göre, Afrika kıtası dünya genelindeki en yüksek yerinden edilmiş nüfusa sahip ve 2023 itibarıyla 40 milyondan fazla insan zorla yerinden edilmiş durumda.

Göçün temel nedenleri: Zorlayıcı faktörler

Afrika’daki göç hareketlerini tetikleyen en önemli faktörlerden biri ekonomik sorunlardır. İşsizlik oranlarının yüksek olması ve düşük gelir seviyeleri, özellikle genç nüfusu göç etmeye teşvik ediyor. Sahra Altı Afrika’dan Avrupa’ya gitmeye çalışan göçmenlerin büyük bir kısmı, daha iyi yaşam şartları arayışıyla yola çıkıyor.

Ancak ekonomik nedenler tek başına yeterli değil. Kıtadaki çatışmalar da kitlesel göç hareketlerine neden oluyor. Sudan, Güney Sudan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Etiyopya gibi ülkelerde süregelen iç savaşlar, milyonlarca insanı mülteci konumuna düşürdü. 2023 yılında Sudan’daki çatışmaların ardından 5 milyondan fazla insan ülke içinde veya komşu ülkelere göç etmek zorunda kaldı.

İklim değişikliği de önemli bir göç tetikleyicisi olarak öne çıkıyor. Özellikle Sahel bölgesinde kuraklık ve çölleşme nedeniyle tarım alanlarının verimsiz hale gelmesi, bölge halklarını daha yaşanabilir alanlara yönelmeye zorluyor. Çad Gölü’nün su seviyesinin son 50 yılda %90 oranında azalması, Nijerya, Çad, Nijer ve Kamerun gibi ülkelerde yaşayan toplulukları göçe zorluyor.

Göç rotaları ve zorluklar

Afrika’da göç hareketleri genellikle üç ana rotada yoğunlaşıyor:

1. Kıta içi göç: Afrika ülkeleri arasındaki göçler, daha iyi ekonomik fırsatlar arayışıyla gerçekleşiyor. Güney Afrika, Kenya ve Nijerya gibi ülkeler, göçmenler için önemli merkezler haline gelmiş durumda.
2. Kuzey Afrika üzerinden Avrupa’ya göç: Sahra Altı Afrika’dan gelen göçmenler, Libya, Tunus ve Cezayir gibi ülkeler üzerinden Avrupa’ya ulaşmaya çalışıyor. Ancak bu yolculuk, insan kaçakçılığı, kötü yaşam koşulları ve güvenlik güçlerinin sert müdahaleleri gibi ciddi tehlikeler içeriyor. 2023 yılında Akdeniz’i geçmeye çalışırken 3.000’den fazla göçmenin hayatını kaybettiği bildirildi.
3. Doğu Afrika ve Körfez ülkelerine göç: Somali, Eritre ve Etiyopya’dan gelen göçmenler, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkelerine ulaşmaya çalışıyor. Ancak burada da göçmenler zorlu çalışma koşulları ve insan hakları ihlalleriyle karşı karşıya kalıyor.

Uluslararası tepkiler ve çözüm önerileri

Afrika’daki göç hareketleri uluslararası toplumda ciddi bir endişe kaynağı olmaya devam ediyor. Avrupa Birliği, Afrika’daki göçü kontrol altına almak için çeşitli politikalar geliştirirken, özellikle Kuzey Afrika ülkeleriyle iş birliğini artırmaya çalışıyor. 2024’te İspanya ve Moritanya arasında imzalanan göç anlaşması, göçmenlerin Avrupa’ya ulaşmasını engellemek amacıyla atılan adımlardan biri olarak değerlendiriliyor.

Ancak uzmanlar, göç hareketlerinin sadece sınır kontrolleriyle önlenemeyeceğini vurguluyor. Afrika’daki ekonomik kalkınmanın desteklenmesi, çatışmaların sona erdirilmesi ve iklim değişikliği ile mücadele edilmesi gibi uzun vadeli çözümlerin geliştirilmesi gerektiği belirtiliyor.

Sonuç

Afrika’daki göç hareketleri, kıtanın ve uluslararası toplumun geleceğini şekillendirecek önemli bir konu olarak öne çıkıyor. Ekonomik fırsatların artırılması, siyasi istikrarın sağlanması ve çevresel sorunlarla mücadele edilmesi, milyonlarca insanın yerinden edilmesini önlemek için kritik önem taşıyor. Göç, sadece bir kriz olarak değil, doğru yönetildiğinde kalkınmayı teşvik eden bir süreç olarak ele alınmalı.

Kaynakça:

• UNHCR. (2023). Refugee statistics database. Retrieved from https://www.unhcr.org/refugee-statistics/
• IOM. (2023). Migration trends in Africa. Retrieved from https://www.iom.int/news
• Euronews. (2024). İspanya Başbakanı Sanchez’in Batı Afrika turu: Moritanya ile göç anlaşması imzaladı. Retrieved from https://tr.euronews.com/2024/08/28/ispanya-basbakani-sanchezin-bati-afrika-turu-moritanya-ile-goc-anlasmasi-imzaladi
• Human Rights Watch. (2023). Libya: Migrant abuse continues. Retrieved from https://www.hrw.org/news/2023/10/25/libya-migrant-abuse