AFGANİSTAN'DA GÜNCEL GELİŞMELER VE KABİL HAVALİMANININ ÖNEMİ
AFGANİSTAN’DA GÜNCEL GELİŞMELER VE KABİL HAVALİMANININ ÖNEMİ
ABD ve NATO birliklerinin Afganistan'dan nihai olarak ayrılmaya başladığı 1 Mayıs'tan bu yana onlarca bölge Taliban tarafından ele geçirilmiştir. Örgütün ele geçirdiği Tacikistan sınırındaki İmam Sahib ilçesi, Afganistan'ın Orta Asya'ya açılan önemli tedarik yollarından biriydi ve stratejik bir konumda bulunmaktaydı. Diğer yandan Taliban Sözcüsü Zebihullah Mücahit, İmam Sahib'in Taliban'ın elinde olduğunu teyit etmiştir. Taliban Militanları, ülkenin kuzeyindeki Belh şehrini Devlet Abad, Şolgere ve Kişindeh ilçelerinin kontrolünü ele geçirmiştir.
Afganistan'ın doğusunda yer alan Paktika Vilayeti’ne bağlı Ser Havza ilçesinde ordu güçleri ile Taliban militanları arasında çıkan çatışmada yaklaşık 40 Taliban militanının öldürüldüğü bilgisi gelmiştir. Afganistan Ordusu’ndan yapılan açıklamada en az 19 Taliban üyesinin yaralandığı da aktarılmıştır. Bir başka saldırı ise Nangarhar Vilayeti’nde yaşandı. Afgan Ordusu’ndan yapılan açıklamada, Açin ilçesine yönelik saldırının ordu birliklerince püskürtüldüğü ve operasyonda 8 militanın öldürüldüğü, 6 militanın yaralandığı kaydedildi. Operasyonda iki güvenlik görevlisinin hayatını kaybettiği, 5 güvenlik görevlisinin de yaralandığı bilgisi paylaşıldı. Ülkede bir yandan barış sürecinin belirsizliği sürerken diğer yandan saldırılar Taliban Militanları tarafından devam etmektedir. Birleşmiş Milletlerin verilerine göre, Taliban kent merkezleri hariç ülke topraklarının yüzde 60 ile 70'ini elinde bulundurduğu kaydedilmiştir. Taliban, ülke genelinde 407 ilçeden 130'dan fazlasını, merkezleri dahil olmak üzere ele geçirmiş durumda. Bunlardan 60 kadarındaki bazı beldeler halen Afgan Güvenlik Güçlerinin kontrolündedir. Taliban militanlarının yaptığı bu saldırılarda Afganistan da bulunan halk, örgütün bu saldırılarına karşı savaşmak için silahlanmaya başlamıştır. Ayrıca halk, örgütün ülkeyi yönetmesinin önüne geçmek için ordu ve emniyet güçleri ile birlikte savaşacakları bildirilmiştir. Ülkedeki bazı politikacılarda bu silahlanmanın gerekli olduğunu dile getirmişlerdir. Bütün bu gelişmeler yaşanırken Taliban onlarca farklı cephede ilerlemesini sürdürmektedir. Ayrıca yabancı güçlerin çekilişinden sonra ülkede iç savaşın yeniden alevlenebileceği kaygıları vardır.
Türkiye, ABD ve NATO'nun çekilmesinin ardından Afganistan'daki güçlerini tutarak, Kabil'deki Havalimanı’nın güvenliğini sağlamaya devam etmeyi şiddetle önerdi. Türkiye'nin Afganistan'daki uluslararası güç kapsamında 500 askeri bulunmaktadır. Bu askerler bu havaalanında askeri ve lojistik operasyonlar sürdürmektedir. Ve Türkiye de ABD’ye yardımcı olabileceği bildirdiği görülmüştür. Ankara, Kabil Havaalanı'nın güvenliğini ve işletmesini yaklaşık 6 yıldır sürdüren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin bu misyonunun NATO ülkeden çekilmekte kararlı olsa bile devam etmesini istemektedir. Bu konuda Amerika Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında yapılan görüşmede mutabakat sağlandığı görülmektedir. Ayrıca Türkiye Havaalanı işletme maliyetinin karşılanmasını da talep etmektedir. Ankara'nın başta gelen talebi, yıllık 80 ile 130 milyon dolar arasında değişen Kabil Hamit Karzai Havaalanı’nın işletme maliyetinin karşılanması Amerika Ordusu’nun havaalanı güvenliğine dönük bazı imkanlarının Kabil'de kalması, TSK'nın görevine devam ettiği sürece Amerika Ordusu’nun lojistik desteği devam ettirmesi de diğer önemli talepler arasındadır.
Amerika ve NATO'nun Afganistan'dan çekilmesi ile Kabil'deki Uluslararası Havalimanı’nın güvenliğinin nasıl sağlanacağı konusu açıkça gündemdedir. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg Türkiye, havalimanının işletilmesi konusunda önemli bir müttefik olduğunu dile getirmiştir. Ayrıca Amerika ve NATO 11 Eylül’e kadar çekileceği konusu gündemdedir. Bununla beraber Stoltenberg, başta Rusya ve Çin’in eylemleri olmak üzere küresel düzene tehdit oluşturan terörizm, siber saldırılar, yıkıcı teknolojiler ve iklim değişikliğine konuşmasında dikkat çekmiştir. NATO ülkelerinin bu tehditlere karşı birlikte mücadele ettiklerini belirten NATO Genel Sekreter Stoltenberg, zirvede müttefiklerin teknolojik iş birliğini güçlendirme kararı almalarını umduğunu dile getirdiği gözlerden kaçmamıştır.
KABİL HAVALİMANININ ÖNEMİ:
ABD ve NATO Müttefikleri, 20 yıldır Afganistan'da asker bulundurmaktadır. Joe Biden, 1 Mayıs'ta başlayan geri çekilmenin New York'taki Dünya Ticaret Merkezi binaları ve Washington'daki Pentagon'a uçaklarla düzenlenen saldırıların 20. yılı olan 11 Eylül 2021'de tamamlanmasını hedeflemektedir. ABD, 2001 yılında yaklaşık 3 bin kişinin hayatını kaybettiği saldırılardan El Kaide Örgütü ve Lideri Usame Bin Ladin'i sorumlu tutmuş ve Usame Bin Ladin'in burada koruma altında olduğu gerekçesiyle Afganistan'a önce hava, sonra kara operasyonu başlatmıştı. Taliban kısa süre içinde başkent Kabil'i bırakarak dağlara çekilse de, hiçbir zaman tam olarak bitirilemedi, ayrıca geçen süre içinde yeniden güç kazandı. Şu ana kadar ülkenin en etkili gücü olan Taliban ile yürütülen barış görüşmelerinden sonuç alınamadı. Bir başka ifadeyle ABD ve NATO askerleri, Taliban ile bir barış anlaşmasına varılmadan Afganistan'dan çekilmeye hazırlanıyor. Üstelik son dönemde ülkedeki şiddet olaylarında artış görülmektedir. Bu da çekilme sonrası güvenlik konusunu daha da önemli bir hale getirmektedir.
Dağlarla kaplı ülkede Taliban hem sahada hem de siyasi olarak son dönemde önemli ölçüde güç kazanmıştı. Deniz ulaşımı olmayan, karayollarında ciddi bir güvenlik sıkıntısı bulunan Afganistan'ın dış dünyayla bağının kurulabilmesi için bu havalimanı hayati bir role sahiptir. Ülke içindeki yolların güvenliğinin sağlanamaması yüzünden Kabil Havaalanı, lojistik araç ve gereç ile yardım sevkiyatı için önemli bir stratejik önemi vardır. Diplomatik temsilciliklerin yolculukları ve insani yardımlar ile askeri birliklerin sevkiyatı güvenli olduğu için sadece bu havaalanından yapılmaktadır. Ülkedeki iç savaşın ardından yaraların sarılması ve alt yapı projelerinin inşası için yine bu havaalanı çok büyük bir öneme sahiptir.
TÜRKİYE ABD’NİN TEKLİFİNİ NEDEN KABUL ETTİ?:
Bu konuya tarihten bir örnek verecek olursak ikinci dünya savaşının ardından ortaya çıkan iki büyük devlet olan SSCB ve ABD arasında soğuk savaş dönemi başladı. Bu sırada ülkeler, güvenliklerini sağlamak amacı ile ya ABD ya da SSCB tarafında yer aldılar. Türkiye SSCB’ye yakın olmasına karşın ABD’nin İttifak isteğine katılarak büyük bir risk aldı. Bu olayın ardından, SSCB Türkiye’den doğu illerini istedi ve Türk Hükümeti’ni üstü açık bir şekilde tehdit etmeye başladı. Türkiye savunmasını tek başına yapamayacağını bildiğinden ABD’den yardım istedi ve NATO’ya katılma talebinde bulundu. Bunun karşılığında ABD Türkiye’den Kore’ye asker göndermesini istedi. Kore Savaşı sırasında yabancı ülkeler arasında en çok asker kaybeden ülke Türkiye olmuştur. Yani kısaca Türkiye NATO’ya alınmak için ekstra bir sorumluluk üstlenmiştir.
Günümüz koşullarında ise gerek halihazırda yürürlükte olan CAATSA Yaptırımları gerekse S400, F35 krizi sebebi ile ABD ile askeri ilişkiler açısından zor bir dönem geçirmekteyiz. Bu duruma ek olarak her sene açık veren bütçemiz bizi en yakından takip eden ülkeler arasında bulunan ABD tarafından yakından bilinmekte olup elimizde herhangi bir koz olmadığının gayet farkındadır. Bu sebeple tıpkı yıllar önce ABD tarafından ülkemizin SSCB karşısında desteğe ihtiyacı olduğunda Kore’ye asker gönderme fedakarlığını istemesi gibi bugün de ABD CAATSA Yaptırımları’nın hafifletilmesi veya S400 krizinin makul bir yoldan çözüme ulaşması için ülkemizden, üstüne vazife olmayan ve yüksek düzeyde risk içeren bir fedakarlık istemektedir.
Diğer yandan Amerikalı yetkililer, Afganistan'da gittikçe kötüye giden güvenlik durumunun, ABD’nin yanı sıra kalan askeri ve diplomatik birlikleri de tehlikeye atabileceği endişesiyle Kabil'deki Amerikan Büyükelçiliği’nin acil olarak boşaltılması için planlamayı yoğunlaştırmıştır. Bir Taliban saldırısının ABD Güvenliği’ni ve ABD Büyükelçiliği’ni koruyan Afgan Hükümet güçlerini alt edebileceğine dair endişeleri, Büyükelçilik tahliyesi için genişletilmiş planlama daha önce bildirilmemiştir. Ayrıca bir tahliye, yalnızca ABD Büyükelçiliği'ndeki yüzlerce personeli değil, ülkedeki diğer binlerce Amerikalı’yı da kapsayabileceği öngörülmektedir.
EMİNE YILDIZ
KAYNAKÇA:
Euronews(2021). Kabil Havaalanı neden önemli? ABD, Türkiye, Pakistan ve Taliban ne diyor?
Euronews. (2021). Afganistan: ABD askeri varlığının yarısını çekti, Taliban'ın askeri kazanımları hızlandı, BM uyardı.
BBC Türkçe.(2021).Afganistan'daki Bagram hava üssünden son ABD ve NATO askerleri de ayrıldı.
TRT Haber. (2021).Bakan Akar'dan Kabil Havalimanı açıklaması.
The Wall Street Journal.(2021).U.S. Steps Up Planning for Emergency Afghan Evacuation.