INF ANLAŞMASI, ABD, RUSYA VE AB

INF ANLAŞMASI, ABD, RUSYA VE AB

ABD ve Rusya arasındaki tansiyonun yükseldiği geçtiğimiz günlerde, Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’nın (INF) etkisini yitirmesi sonucunda olacaklar konuşulmaya başlanmıştır. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un son açıklamalarının ABD’nin anlaşmadan çekilmesinin yeni bir Soğuk Savaş dönemini başlatmayacağı yönünde olmasına karşın(1), anlaşmanın tam olarak etkisinin kaldırılması birçok devlet için ciddi tehdit oluşturmakta ve uluslararası güç dengelerini değiştirmektedir.

ABD Perspektifinden INF

ABD Başkanı Ronald Reagan ve Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov arasında imzalanan 1987 INF Anlaşması, menzili 500 ile 5 bin 500 kilometre arasında olan karadan havaya atılabilen orta menzilli füzelerin yasaklanmasını hedeflemiş ve 1991 yılına kadar 2600’den fazla füzenin imha edilmesini sağlamıştır.(2) INF, özellikle Soğuk Savaş dönemindeki silahlanma yarışı mantalitesinin etkisini azalttığı izlenimi versede, anlaşma kapsamı altına giren füzelerin sayısının aslında her iki ülkenin elindeki nükleer silahların çok ufak bir bölümünü oluşturması gerçeğini değiştirmemektedir. Bunun yanı sıra ABD Başkanı Donald Trump’ın yaptığı açıklamalarda Çin’i ön plana çıkarması(3), ABD’nin silahlanmada sadece Rusya’yı değil, Asya-Pasifik’te yükselen bir güç olan Çin’i de hesaba kattığı anlamına gelmekle birlikte Avrupamerkezcilik yönü ağır basan bu anlaşmayı bir nevi ayak bağı olarak gördüğü şeklinde de yorumlanabilir.

Rusya Perspektifinden INF

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 2007 yılında yaptığı, INF anlaşmasının artık Rusya çıkarlarına hizmet etmediği yönündeki açıklaması ve bu yönde değişen adımları ABD’nin Rusya’yı anlaşmayı ihlal etmekle suçlamasına ve anlaşmanın askıya alınması ile sonuçlanmasına neden olmuştur.(4) NATO ve ABD’den yapılan açıklamalarla eleştirilen Rusya, anlaşmaya uyması için uyarılmış, altı ay içerisinde anlaşmaya uygun hareket etmemesi halinde ABD anlaşmadan tam olarak çekileceğini belirtmiştir.(4),(1) Rusya’nın Orta Doğu’da, Avrasya’da ve Doğu Avrupa’da bulunan çıkarlarına ulaşmak amacıyla gerçekleştirdiği diplomatik ve askeri hareketlenmeler Rusya’nın INF Anlaşması’nı gerekirse ihlal ettiğini ve değişen dünya düzeninde oynadığı rolünü kritikleştiğini göstermiştir.

AB Perspektifinden INF

Avrupa Birliği INF Anlaşması ile güvence altına alınmış olan ve anlaşmanın ortadan kalkması halinde en büyük güvenlik tehdidini yaşaması beklenen taraftır. NATO güvencesi altında olan ve gelişmiş bir Avrupa ordusuna sahip olmayan AB’nin, jeopolitik olarak tehlikeye en açık bölge haline gelmesi söz konusudur. Avrupalı liderlerin ABD’nin anlaşmadan çekilmesi kararını protesto etmesi ile birlikte, iki ülkenin anlaşmadan çekilmesi halinde Avrupa’nın geleceği hakkında sorular artmıştır.(6) Avrupa’nın iki ülke arasındaki tansiyonu diplomatik yollarla düşürme yollarına başvurması beklenmektedir.

Sonuç olarak, INF Anlaşması Avrupa için gerçek anlamda önem taşırken, ABD ve Rusya için belki bir fırsat niteliği taşımaktadır. Realist bir çerçeveden bakıldığında, ülkelerin kendi çıkarılarını gözettiği oldukça açıktır ve güçler dengesinin her an değiştiği günümüz dünyasında ülkelerin de bu duruma ayak uydurması kaçınılmazdır.

KAYNAKÇA:

(1) REUTERS, (2019), Russia: U.S. exit from nuclear pact would not mean new Cold War – RIA, 4 Şubat 2019 tarihinde https://www.reuters.com/article/us-russia-usa-nuclear-idUSKCN1PT0KJ adresinden alındı.

(2) U.S. DEPARTMENT OF STATE, Treaty Between The United States Of America And The Union Of Soviet Socialist Republics On The Elimination Of Their Intermediate-Range And Shorter-Range Missiles (INF Treaty), 4 Şubat 2019 tarihinde  https://www.state.gov/t/avc/trty/102360.htm adresinden alındı.

(3) THE WASHINGTON POST, (2019), What the INF Treaty means for the U.S. and Europe, 4 Şubat 2019 tarihinde https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/10/22/what-the-inf-treaty-means-for-the-u-s-and-europe-and-why-trump-mentioned-china/?utm_term=.716c85f858a2 adresinden alındı.

(4) BBC NEWS, (2018), ABD'nin çekileceğini açıkladığı nükleer silah anlaşması neden önemli?, 4 Şubat 2019 tarihinde 
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45931917 adresinden alındı.

(5) CNBC, (2019), Russia, US suspend nuclear treaty in a diplomatic standoff sparking jitters over a new arms race, 4 Şubat 2019 tarihinde 
https://www.cnbc.com/2019/02/02/russia-us-suspend-inf-treaty-amid-new-nuclear-arms-fears.html adresinden alındı.

(6) THE NEW YORK TIMES, (2019), What Is the I.N.F. Treaty and Why Does It Matter?, 4 Şubat 2019 tarihinde 
https://www.nytimes.com/2019/02/01/world/europe/inf-treaty.html adresinden alındı.